عنوان: از خوشه های ستاره ای چه میدانیم الأربعاء فبراير 24, 2010 1:05 pm
از خوشه های ستاره ای چه میدانیم :
آن شب وقتي به آسمان مینگریستم سوسوی شاعرانه ی ستارگان درآن دوردستها چشمان متحير مرا خيره كرده بودند گویا درآن شب عظمت را بيشتر احساس مي كردم . همیشه باخود این فکر را میکردم که هرنوري از آسمان به چشمم مي خورد نشاني از وجود يك ستاره که در آن سوی کیهان درحال نمایش شبی زیبا برای مارا دارد اما وقتي با تلسكوپ كوچكم در پي كشف آسمان بودم، فهميدم كه يك نور مي تواند فراتر از این و درخیلی مواقع تجمعي از ستارگان باشد، نمي دانستم ولي دوست داشتم بیشتر بدانم. آسمان را بارها وبارها دیدم و درپي درک آن به مطالبي رسيدم كه مي خواهم همگان بدانند. بی شک تاکنون عکس هایی از دسته هایی مملو از ستارگان درخشان را دیده اید. یکی از باشکوهترین مناظر آسمانی برای اخترشناسان خوشه های ستاره ای میباشد. دسته هایی مملو ستارگان بزرگ وکوچکی که به صورت مجموعه ای از ستارگان بانیروی گرانش دوجانبه به یکدیگر پیوسته اند و در جای جای فضای بیکران کهکشان ها خود را پنهان کرده اند. ستارگان یک خوشه ی ستاره ای جدا از تفاوت درجرمشان ازنظر سن وترکیبات بسیار شبیه یکدیگر هستند، چراکه تولد خودرا مدیون سحابی مادر(گازهای بین ستاره ای که ازآن بوجود آمده اند) میباشند. به طورکلی این خوشه ها را ازنظر سن وظاهرشان به دو دستۀ مستقل ازهم تقسیم میکنند: 1- خوشه های باز : این خوشه ها که درزبان لاتین بانام (Open clusters) خوانده میشوند درفضایی متراکم اما بسیار نزدیک به یکدیگر به شکل خوشه ستاره ای و مارپیچی پیدا میشوند وشامل صدتا بیش ازچندین هزار ستاره جوان(گروه اول) که عمری تنها درحدود چند ده میلیون سال ودمایی بسیار بالا ومعمولا به رنگ آبی وفوق العاده درخشان هستند. سرانجام ستارگان خوشه های باز به علت اختلالات گرانشی ناشی از سایر اجرام موجود درکهکشان، از یکدیگر دورمیشوند و بافاصله گرفتن ازهم به نوعی سبب ازبین رفتن ومرگ یک خوشه ی ستاره ای میشوند وهرکدام به طور مستقل درفضای بیکران قرار میگیرند. تاکنون حدود 120خوشه باز شناخته شده درکهکشان موطن ما(راه شیری) کشف شده است. مثال بسیار بارزی ازاین نوع خوشه ها میتوان به ام45 بانام معروف خوشه پروین(ثریا) اشاره کرد که در شبی صاف وبدور از آلودگی های جوی نوری شهرهای بزرگ همچون تهران میتوان هفت ستاره ی اصلی ودرخشان آنرا باچشم غیرمسلح باکمی دقت درآسمان شب دید. این خوشه درفاصلۀ 440سال نوری از زمین قرار دارد و ازحدود 3000سال پیش مورد توجه اجداد ونیاکان ما بوده است و در تاریخ گذشتگان ما جایگاه ویژه ای داشته است. حرکت ستارگان خوشه های باز را میتوان دراین خوشه اندازه گرفت به طوری که گفته میشود ستارگان پروین درهر 36000سال نسبت به ستارگان زمینه به اندازه ی ماه درآسمان جابجا می شود.
1- خوشه های کروی : این خوشه ها درزبان لاتین بانام (Globular clusters) خوانده میشوند و درفضایی نسبتا گرد وکروی درکنار یکدیگر مانند توپی درخشان قرار گرفته اند وبیشتر درکنار هالۀ کهکشانی نزدیک مرکزکهکشان پیدا میشوند ودارای بیش از صدها هزار تاچند میلیون ستاره پیر(گروه دوم) میباشند که عمرشان به اوایل شکل گیری کهکشان بازمیگردد ومعمولا بصورت غول سرخ و ابرغولهای قرمز ودمایی پایینتر وسردتر نسبت به ستارگان خوشه های باز دارند. برخلاف خوشه های باز، در خوشه های کروی به ندرت میتوان گازهای بین ستاره ای(سحابی ها) را دربین آنها یافت. اکثر خوشه های کروی فاصلۀ زیادی ازما دارند ودرخشنده ترین آنها را باچشم غیرمسلح تنها به صورت یک ستاره ی مات ومه آلود درآسمان شب میبینیم. تاکنون 150خوشه ی کروی درکهکشان موطن ما(راه شیری) کشف شده است. برخی کهکشانها ازنظر تعداد خوشه های کروی نسبت به دیگر کهکشانها غنی ترند، مانند کهکشان ام87 که در حدود یکهزار مورد می باشد. مثال بسیار خوبی ازاین گونه خوشه ها میتوان به ام13 بانام خوشه ی بزرگ جاثی دراین صورت فلکی اشاره کرد. این خوشه با چند صدهزار ستاره وبا اندازه ی تقریبا 25000سال نوری از ما فاصله دارد. در شبی صاف و بدور از آلودگی نوری شهرهای بزرگ میتوان این خوشه را باچشم غیرمسلح بصورت یک ستاره ی مه آلود درآسمان شب مشاهده کرد.
2- خوشه های میانه : در سال 2005میلادی با تحقیقات به عمل آمده، منجمین نوع بسیار متفاوتی را ازخوشه های ستاره ای درکهکشان آندرومدا یافتند. شگفت انگیزتر آن است که این خوشه ها ازبسیاری جهات شبیه خوشه های کروی هستند ودارای ستارگانی درحدود چند صدهزار ستاره میباشند و آنچه آنها را ازخوشه های کروی متمایز میکند اندازه ی عظیم آنهاست.
قطر این خوشه ها درحدود چندصد سال نوری میرسد وهزاران بار کم چگالتر هستند و میتوان این خوشه ها را جایی دربین خوشه های کروی با ماده تاریک اندک وکهکشانهای بیضوی کوتوله با ماده تاریک بسیار قرار داد. اما صحبت چگونه بوجود آمدن این خوشه ها هنوز به عنوان سوالی بی جواب برای دانشمندان باقی است اما از آنجاکه شباهتهایی باخوشه های کروی دارند، ممکن است همچون آنان شکل گرفته باشند، ولی بازهم اینکه چرا کهکشانی مانند آندرومدا مملو ازچنین خوشه هایی است درحالی که راه شیری فاقد آنان است، تاکنون به عنوان یک راز و سوالی مبهم باقی مانده است.
الرئيسية 
